वैदिक कालको वैज्ञानिक चेत

वेदको शाब्दिक अर्थ ज्ञान हो। श्रुति परम्पराद्वारा हजारौं वर्षदेखि पुस्तान्तरण हुँदै आएको वैदिक आर्यहरुको ज्ञान परम्परा नै वेद हो।वेदलाई अपौरुषेय पनि भनिन्छ अर्थात यसको कुनै एक लेखक वा श्रोत छैन। अनेकन ॠषीमुनिहरुको खोजबाट प्राप्त ज्ञानलाई मौखिक रुपमा पुस्तान्तरण गर्ने क्रममा लेख्य परम्पराको विकास भएपछि पराशर ॠषीका पुत्र कृष्ण द्वैपायनले यस वैदिक ज्ञान परम्परालाई विषयवस्तुको आधारमा ४ भागमा बाँडी महान् कृतिको आकृति दिएका थिए जसले गर्दा उनी वेदव्यास भनी चिनिन थाले।ती चार वेदहरु क्रमशः ॠग्वेद, सामवेद, यजुर्वेद र अथर्भवेद हुन् ।

अन्य हिन्दुशास्त्रहरु भन्दा वेद पृथक र विशिष्ट मानिनुको प्रमुख कारण नै यसमा भएको ज्ञान र विज्ञानको व्यापकता हो। वेदमा मूलतः प्रकृति र प्राकृतिक श्रोतहरुको स्तुति पाइन्छ। ईश्वरवादी दर्शन, भाग्यवाद तथा भगवानवाद यसका विषयवस्तुमा पर्दैनन् । वेदका आधारभूत पक्ष भनेकै मानवतावा, भतिकतावाद (तथा विज्ञान) र वातावरणीय संरक्षण वा प्रकृतिप्रेम हुन् । वेदभित्र आधुनिक विज्ञानका अनेकौं पहेलुहरु भेटाउन सकिन्छ। विशेषगरी ॠग्वेदमा भौतिक विज्ञानका विभिन्न सिद्धान्तहरु मुर्त रुपमा व्याख्या गरेको पाइन्छ।तीमध्ये गुरुत्वकर्षण,प्रकाशको गति, नाशदिय शुक्त (ब्रह्माण्ड उत्पत्तिको सिद्धान्त), युनीफाइड फिल्ड थेओरी, स्ट्रीङ्ग थेओरी, गणीतशास्त्र, विमानहरुको प्राविधिक व्याख्या,सौर्यमण्डलको वर्णन,चुम्बकीय शक्ति केही उदाहरण हुन् ।

जर्मन भौतिकशास्त्री वर्नर हाइजेनबर्गले एक पटक भनेका थिए भारतीय दर्शनले क्वान्टम भौतिकीका बारेमा भनेका अनेकौं अपत्यारिला विचारहरू अचानक थप अर्थपूर्ण लाग्न थालेका छन् । परमाणु, अणु र पदार्थको अवधारणा वैदिक युगमा पत्ता लगाइको देख्न सकिन्छ। यसबाहेक, खगोल विज्ञान, मेटाफिजिक्स र अध्यात्मका अवधारणाहरू वैदिक कालको प्राचीन हिन्दू धर्मग्रन्थ ऋग्वेदमा वर्णन गरिएको छ।विज्ञानको ग्र्याभिटेश्नल फोर्सका लागि वेदमा प्रयोग गरिएको संस्कृत शब्द गुरुत्वकर्षण हो जुन गुरु(त्व(आकर्षणको संयोजन हो।

गुरुको अर्थ ठूलो (मास्टर वा सुप्रीम), ‘त्व’ भनेको ‘त्वम्’ बाट आएको जसको अर्थ ‘तिमी’ हुन्छ भने ‘आकर्षण’ को अर्थ आकर्षित हुनु, यसैले गुरुत्वकर्षणको अर्थ ठूलो (मालिक) द्वारा आकर्षित गर्नु हो। अझ गहिरिएर हेर्दा यसले बताउँछ कि ठूला वस्तुमा उच्च गुरुत्वाकर्षण बल हुन्छ जसले सानो वस्तुलाई आकर्षित गर्छ ९जसको गुरुत्वाकर्षण बल कम छ। ॠग्वेद ८।१२।३० मा भनिएको छ, हे इन्द्र (सबै धारण गर्ने भगवान) प्रकाशमय र शक्तिशाली सूर्यको स्थापना गरेर सम्पुर्ण सौर्यमण्डलको शरीरलाई (ग्रहहरुलाई) आपसी शक्ति (बल) द्वारा नियन्त्रणमा राख्नुहुन्छ।यसले के बुझाउँछ भने सबै ग्रहहरू पारस्परिक बलद्वारा कायम र नियन्त्रित छन् जून गुरुत्वकर्षण हो।

स्थापत्य वेदमा भएको वास्तुशास्त्रका विभिन्न सिद्धान्तहरु भौतिक तथा चुम्बकीय विज्ञानमा आधारित छन् जसमध्ये उत्तरतिर सिरानी राख्न नहुने तर्कको चर्चा गरौं।पृथ्वीले आफैमा एउटा ठूलो चुम्बकको भुमिका निभाउने हुँदा यसको आफ्नै चुम्बकीय क्षेत्र छ, जुन दक्षिणदेखि उत्तरसम्म फैलिएको छ।हाम्रो शरीरमा पनि फलामको उपस्थिति हुन्छ र हाम्रो शरीरको पनि आफ्नै चुम्बकीय क्षेत्र हुन्छ, जसलाई मुटुको चुम्बकीय क्षेत्र पनि भनिन्छ। यदि हामी हाम्रो टाउको उत्तरतिर फर्काएर सुत्छौं भने, हामीले हाम्रो चुम्बकीय क्षेत्रलाई पृथ्वीको चुम्बकीय क्षेत्रमा असममित हुन दिइरहेका छौं। यसले रक्तचापसँग सम्बन्धित समस्याहरू निम्त्याउन सक्छ र चुम्बकीय क्षेत्रहरूको यो असमानतालाई हटाउनको लागि तपाईंको हृदयले कडा मेहनत गर्नुपर्छ। असममित चुम्बकीय क्षेत्रहरूले मस्तिष्कमा फलामको मात्रा बढाउने अवस्था निम्त्याउँन सक्छ जसले धेरै स्वास्थ्य समस्याहरू निम्त्याउन सक्छ, जस्तै टाउको दुखाइ, अल्जाइमर रोग, पार्किन्सन रोग, र मस्तिष्कको पतन आदि ।

स्थापत्य वेद अनुसार बनाइने मन्दिरमा पनि साधारण भौतिक विज्ञानको प्रयोग देखिन्छ। चुम्बकीय र विद्युत तरंगहरू पृथ्वी भित्र निरन्तर चलिरहेका छन्स जब हामी मन्दिर बनाउँछौं, आर्किटेक्ट र इन्जिनियरहरूले जमिनको टुक्रा छान्छन् जहाँ यी तरङ्गहरू प्रशस्त हुन्छन्। मुख्य मूर्ति मन्दिरको बीचमा राखिएको छस यो स्थानलाई Sanctum sanctorum वा गर्भगृह पनि भनिन्छ। मन्दिर बनाइन्छ र त्यसपछि मूर्ति खडा गरिन्छ, जसको पूजालाई सामान्यतया प्राणप्रतिष्ठा भनिन्छ। चुम्बकीय तरंगहरू अत्यधिक सक्रिय हुने ठाउँमा मूर्ति राखिन्छ। मूर्ति स्थापनाको क्रममा, तिनीहरूले मूर्तिमुनि केही तामाका प्लेटहरू गाड्छन्स प्लेटहरू वैदिक लिपिमा कुँदिएका छन्स यी तामा प्लेटहरूले पृथ्वीबाट चुम्बकीय तरंगहरू अवशोषित गर्दछ र वरपरको क्षेत्रमा विकिरण गर्दछ। तसर्थ, यदि कुनै व्यक्ति नियमित रूपमा मन्दिरको दर्शन गर्छ र मूर्तिको वरिपरि घडीको दिशामा घुम्छ भने, उसको शरीरले यी चुम्बकीय तरंगहरू अवशोषित गर्दछ र स्वस्थ जीवन बिताउन सकारात्मक ऊर्जा बढाउँछ।

हजारौं वर्ष अगाडिका मानिसहरु ग्रहणहरुबाट डराउने र सबै प्रकारका असाधारण घटनाहरूलाई भगवान वा तन्त्रमन्त्रसँग जोड्ने चलन रहेको बेलामा, वेदहरूमा पहिले नै धेरै उचित र वैज्ञानिक व्याख्या थियो। ऋग्वेद ५।४०।५ मा चन्द्रले सूर्यको प्रकाश रोकेको अर्थात सूर्य ग्रहणको कुरा यसरी गरिएको छ “हे सूर्य१ जसलाई तपाईंले आफ्नो ज्योति (चन्द्रमा) उपहार दिनुभएको छ, त्यसले तपाईंलाई रोकेको छ, तब अचानक अन्धकारले पृथ्वी डराउँछ। यसले चन्द्रमाले आफ्नो प्रकाश सूर्यबाट प्राप्त गर्छ वा चन्द्रमा स्वयं प्रकाशित छैन भन्ने कुराको पनि प्रष्ट पारिदिएको छ ।

प्रकाशको गतिको बारेमा ॠगवेदको १।५०।४ अनुसार आधा निमेशामा २२ सय २० योजन परिक्रमा गर्ने सूर्यलाई म गहिरो सम्मानका साथ प्रणाम गर्दछु। एक योजनमा ८ माइल हुन्छ भने निमेष भनेको सेकेन्डको १६र७५ औं भाग हो। यसरी गणना गर्दा, २,२०२ योजनहरू ह ९ माइल ह ७५र८ निमेष . १८५,७९४ माइल प्रति सेकेन्ड वा २९९००० प्रति किलोमिटर आउँछ, जुन आजको वैज्ञानिक रूपमा स्वीकृत मान९३ लाख किलोमीटर प्रती सेकेन्ड०को धेरै नजिक छ।

प्राचीन वैदिक आर्यहरूले एक वर्षको लम्बाइ नाप्नका लागि ‘नक्षत्र’, ‘सावना’, ‘चन्द्र’ र ‘सौर’ नामक ४ तरिकाहरू प्रयोग गर्थे। सौरा उष्णकटिबंधीय राशि चक्रमा आधारित एक विधि थियो जसले मौसमहरू परिभाषित गर्दथ्यो र ६ मौसमहरुको आधारमा विषुव Equinoxes, संक्रांति Soltices, वर्ष-आधा year-halves र महिनाहरू परिभाषित गर्दथ्यो। सुन्दा पत्याउनै नसकिने, सौराले एक वर्षको लम्बाइ ठ्याक्कै ३६५ दिन, ६ घण्टा १२ मिनेट र ३० सेकेन्ड हुने अनुमान गरेको छ।

दस्तावेजी इतिहासका अनुसार, ल्याम्बर्टले १७६१ मा मात्र युरोपमा pi को तर्कहीनता प्रमाणित गरेको थियो। महान वैदिक कालका गणितज्ञ आर्यभट्टले pi को मूल्यको अनुमानमा काम गरे र निष्कर्ष निकाले कि यो तर्कहीन छ र यसको मूल्य लगभग ३।१४१६ छ। उनले २३ वर्षको उमेरमा ४९९ कमन इरामा यो गरेका थिए ।आर्यभट्टले पृथ्वी एक अक्षमा घुमिरहेको छ भनेर प्रमाणित गर्ने सूत्र निकाले र पाइको मान ३।१४१६ अनुमान गरेर पृथ्वीको परिधि करिब ३९,७३६ किलोमिटर रहेको निष्कर्ष निकाले । पृथ्वीको वास्तविक परिधि, आज वैज्ञानिकहरूले अनुमान गरे अनुसार, ४०,०४७ किलोमिटर छ। यसरी वैदिक कालमा नै पृथ्वीको परिधि पनि नापिएको थियो।

हनुमान चालिसाको एउटा अंशमा भनिएको छ हनुमानले सुर्यलाई फलको रूपमा निल्न युग(सहस्र(योजन यात्रा गरे। १ युग भनेको १२००० वर्ष। १ सहस्रयुग . १२०००००० वर्ष। साथै, १ योजन . ८ माइल। तसर्थ, युग सहस्रा योजनाू को पहिलो ३ शब्दको अर्थ १२०००८१२०००००००८८ . ९६०००००० माइल वा १५३,६००,००० किलोमिटर हुन्छ। चाखलाग्दो कुरा के छ भने, पृथ्वीबाट सूर्यको वास्तविक दूरी १५२,०००,००० किलोमिटर नै छ।

वैदिक कालपछि लगत्तै सुरु भएको महाभारत कालमा क्लोनिङ, टेस्ट ट्युब बेबी र सरोगेट आमाहरूको अवधारणालाई समेत उल्लेख गरिएको छस् महाभारतमा गान्धारीका १०० छोराहरू थिए भन्ने कुरामा हामी राम्ररी परिचित छौँ । तर हामीलाई के थाहा छैन भने उनको १०० बच्चा जन्माउनुको पछाडि वैज्ञानिक व्याख्या छ। प्रत्येक ‘कौरव’ एउटै भ्रूणलाई १०० भागमा विभाजन गरेर र प्रत्येक भाग भ्रुणलाई छुट्टै कुण्डमा ९कण्टेनर० विकास गरेर सिर्जना गरिएको थियो। यो आजको क्लोनिङ प्रक्रिया जस्तै हो। आफ्नो रोजाइका पुरुषहरूबाट ग्रहण गरिएका विशेषताहरूू बाट जन्मेका करणको जन्म पनि अहिलेको टेस्ट ट्युब बेबी अवधारणासँग मिल्दोजुल्दो छ।

सौर्यमण्डलको अस्तित्व स्वीकार गर्ने पहिलो कृति वेद हो।इतिहासले कोपर्निकसलाई हाम्रो सौर्यमण्डलको हेलियोसेन्ट्रिक मोडेल प्रस्ताव गरेको श्रेय दिँदै गर्दा, ऋग्वेदले त्योभन्दा पहिले नै सूर्य र अन्य ग्रहहरूलाई सौर्यमण्डलमा परिक्रमा गर्ने केन्द्रीय स्थानको उल्लेख गरेको थियो। ऋग्वेद १।१६४।१३ अनुसार सूर्य आफ्नो कक्षामा घुम्छ जुन आफैं चलिरहेको छ। पृथ्वी र अन्य शरीरहरू आकर्षणको बलको कारणले सूर्यको वरिपरि घुम्छन्, किनभने सूर्य तिनीहरूको तुलनामा भारी छ।

अन्त्यमा, वेद र वैदिक काल सोध, अनुसन्धान र विज्ञानको युग भएको कुरा छर्लङ्ग छ। यति विराट सभ्यता र वैज्ञानिक चेतना भएको हाम्रो समाज अहिले पनि रुढीबाद र जडसुत्रवादले ग्रसित छ।हामीले हाम्रो आफ्नै मौलिकता र नवप्रपर्तनसहितको विचारप्रणालीलाई बोक्न सकेनौँ र आधुनिक हुनु भनेकै पश्चिमी समाजको नक्कल गर्नुहो भन्ने विकृत सोँचबाट ग्रसित भइरह्यौँ। आधुनिकता भनेको गतिशीलता,परिमार्जन र वैज्ञानिक चेतनाको विकाससङ्ग सम्बन्धित छ नाकी पश्चिमीकरणसङ्ग।हामीले हाम्रो महान् सभ्यताको सबल पक्षहरु विश्वसामु उजागर गर्न चुकेकै हौं।परतन्त्रवाद र पराधिनता हावी भएकै हो।