सपनाको खोजीमा खेममाया

खेममाया सुनारीको माइती पाल्पा निस्दी गाउँपालिकाको गल्धा हो । मगर परिवारमा जन्मी हुर्किएकी उनी अहिले तिनाउ गाउँपालिकाको भूतखोला (इन्द्रेणी गाउँ, चुनुमाया गुरुङको गाउँ) मा तीन वर्षदेखि स्थायी रुपमा बसोबास गर्दै आएकी छन् । दुई छोरीकी आमा खेममायाका श्रीमान् बीरबल तत्कालीन माओवादी आन्दोलनका हस्ती थिए ।

तत्कालीन नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (नेकपा) पाल्पा जिल्लाका सचिव रहेका बीरबल यतिबेला मिर्गौलाका कारण अस्वस्थ छन् । राजनीतिमा अति इमान्दार र क्रान्तिकारीका रुपमा बीरबललाई मान्ने गरिन्छ । त्यहि इमान्दारिता र निष्ठाको राजनीतिकै कारण आज औषधोपचारका लागि खर्च गर्न समेत हम्मेहम्मे परेको छ । १० वर्षे माओवादी आन्दोलनमा उनले आफ्नो शरीरको पर्वाह नगरी राजनीतिमा होम्मिदा सुगर र पछिल्लो पटक मिर्गौलाको समस्या समेत भोग्नु परेको छ ।

ठूली छोरी दोभान माविमा कक्षा ९ मा र कान्छी छोरी कक्षा एकमा पढ्दैछन् । यतिबेला घरखर्च धान्नकै लागि भएपनि खेममाया सुनारी तिनाउ गाउँपालिकामा जागिरे छिन् । डेढ रोपनी जग्गामा घरखर्चका लागि विहान साँझ तरकारी खेती र सिजनमा च्याउ खेती गर्छिन् । यसपालि च्याउबाट करिव लाख रुपैयाँ वचत भएको बताउँदै नूनतेललाई खर्च पुगेको सुनाइन् । श्रीमानलाई नियमित डायोलासिस गर्नुपर्ने अवस्था रहेको छ । हेरविचार गर्छिन् ।

खेममाया सुनारी र बीरबलले माओवादी युद्धकै बेला पाल्पाको मित्यालको खोप्लक भन्ने ठाउँमा केन्द्रीय नेता पम्पा भुसाललाई साक्षी राखेर २०६० सालको पुष १२ गते जनवादी विहे गरेका हुन् । त्यतिबेला नेकपा माओवादीले सरकारको ढाडमा टेकेर टाउकोमा हान्ने रणनीति योजना बनाउँदै थियो ।

किशोर उमेर, रहर लाग्दो माओवादी आन्दोलन, जनताका लागि गरिएका मिठा वाचा, वर्गसंघर्षको अभ्यास र नयाँ नेपाल बनाउने सपना बुनेर देश र जनताकै लागि हिड्ने कसम खाएकी थिइन् खेममायाले । २०५६ सालको बैसाख १२ गते उनी सोही पार्टीमा संगठित भईन् । पार्टीको संगठित सदस्यता पाउँदा उनी खुसी भएर धुरुक्क रोएकी थिइन् कारण जिम्मेवारी पूरा गर्न सक्छु नाइँ भनेर । सोही वर्षको चैत्र २४ गते गिरफ्तार भईन् । जिल्ला प्रहरी कार्यालय, पाल्पामा उनलाई हिरासतमा राखिदा मानसिक एवम् शारीरिक यातना दिएको अहिले पनि खेममाया भुल्न सक्दिनन् । करिव चार महिनाको हिरासतबाट असारमा धरौटीमा रिहा भइन् । हिरासत हुने बेला उनी साविक गल्धा गाविसको सरस्वती माविमा कक्षा नौंमा पढ्दै र विद्यार्थी संगठनको टोल संगठन सचिवको हैसियतमा क्रियाशील थिइन् । उनी असार महिनाको मसान्तमा पार्टीको पूर्णकालीन कार्यकर्ता भएर भूमिगत भइन् ।

पूर्णकालीन भूमिगत कार्यकर्ता भएपछिका दुःखका क्षणहरु उनका सामू गनी र भनी नसक्नुका छन् । कतिबेला कहाँ मरिने हो हेक्का हुन्थेन, कहाँ बस्ने, के खाने कुनै ठेगान नहुने तर जनताका लागि कर्मशील भएर लागेको छु भन्ने कुराले सन्तोष मिल्थ्यो । ज्यान हत्केलामा राखेर हिड्नुको संघर्षमय दिनहरु सम्झिदा आज कहाली लाग्ने बताइन् खेममायाले ।

कहिलेकाँही लाग्दो रहेछ उनलाई–के सोचे मैले के भयो अहिले ! साँचिक्कै १० वर्षे युद्धको वर्तमान अवस्था कस्तो छ ? जनताका लागि लडिएको युद्धले सार्थकता पायो ? क्रान्तिमा ज्यान गुम्ने शहीदहरुप्रति कति सम्मान छ ? घाइतेहरुका जीवनव्यथा कस्ता छन् ? त्यो युद्धले के सन्देश दिइरहेको छ ? एकान्तमा बस्दा खेममायालाई यिनै प्रश्नहरुले झटारो हानि रहन्छन् । कहिलेकाँही घरको पारिवारिक अवस्था, श्रीमानको स्वास्थ्य अवस्था र वर्तमान राजनीतिक परिवेश देखेर बिरक्त लाग्ने बताउँदै थिइन् खेममाया । भन्दै थिइन्–एक मनले त राजनीतिबाटै सन्यास लिउँ झै लाग्छ तर उनको अर्को मनले कहाँ त्यसो मान्छ र ? राजनीति भनेकै आशा र निराशाबीचको द्वन्द्व हो । जहाँ आशाको खेती बढी र निराशाको पीडा कम गर्दै जानुपर्छ । आफ्नै पालामा गणतन्त्र आएपनि जनताको दुःख उस्तै छन् । जनताहरुलाई समृद्ध बनाउन नसकिएकोमा आफैसँग गुनासो गर्छिन् ।

खेममाया २०६४ सालमा नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी(माओवादी)पाल्पाको जिल्ला कमिटी सदस्य भईन् । भूमिगत कालमा उनी पार्टीमा महिला र विद्यार्थी फाँटको जिम्मेवारीमा थिइन् । पाल्पाका विभिन्न स्थानमा दोहोरा भीडन्तमा परि घाइते भएका कमरेडहरुलाइई बोकेर उनले निश्चित स्थानसम्म पुराउने काम समेत गरेकी छन् । घाइतेका शरीरबाट बगेरका रगतले उनलाई क्रान्तिप्रति बढी समर्पित गथ्र्यो झनझन् । उनीहरुका ऐया र आथ्थुले घरिघरि दुश्मनहरुप्रति बम झैं पड्किन मन लाग्थ्यो । खेममायाले विगतलाई सम्झिदा अहिले आँसुका भकारी आँखामा थुन्छिन् ।

त्यतिबेला उनी आठ महिनासम्म पार्टीमा सक्रिय रुपमा लागेपछि पार्टीको सदस्यता पाएकी थिइन् । अचेल पार्टीमा लाग्नु अघि नै हातमा सदस्यता थमाएर पार्टी प्रवेश गराउने कुरादेखि दिक्क छिन् । कम्युनिष्ट पार्टीको सदस्यता यति सस्तो हुनुको कारण नै पार्टीप्रतिको वफादारिता,निष्ठा र लगनशीलता कमजोर हुँदै गएको उनको ठहर छ ।

खेममाया लगनशील छिन् । कर्तव्यनिष्ठ भएर नै कम्युनिष्ट भएकी हुन् । उनलाई समाजमा हुने विविध खाले विभेदविरुद्ध आगो ओकल्न मन लाग्छ । क्रान्तिकारी भएर भिड्न मन लाग्छ तर समयले धेरै नेटो काटिसकेको परिवेशमा आफूले आफैलाई सम्झाएर जीवनका दुःख सुखसँग यात्रा गरिरहेकी छन् । हिजो देखाइएका रंगीन सपनाहरु वास्तविक जीवनमा उनले आज खोजी रहेकी छन् ।