क्याम्पस महिलामय, नेतृत्व पुरुषमय

गुल्मी । स्ववीयु निर्वाचन चलिरहँदा क्याम्पसहरु महिलामय देखिएपनि नेतृत्व भने पुरुषमय बनेको छ । २०५० को दशक सम्म क्याम्पसहरुमा उच्च शिक्षा पढ्ने महिलाको संख्या औंलामा गन्न सकिने थियो । कतिपय क्याम्पसमा त महिलाको संख्या शून्य हुने गरेको त्यतीबेला उच्च शिक्षा पढ्ने पुरुषहरु बताउँछन् । २०६० को दशक यता ठीक बिपरित पुरुषको संख्या हुन पुगेको छ ।

गुल्मीको हकमा पनि त्यस्तै पाइएको छ । जिल्लाका ११ वटा क्याम्पसमा कूल विद्यार्थी संख्या १८९९ जना रहेकोमा महिलाको संख्या १४ सय ४२ जना रहेका छन । पुरुषको संख्या जम्मा ४ सय ५७ जना रहेका छन । कुल विद्यार्थी संख्याको ७५.९३ प्रतिशत महिला र पुरुष जम्मा २४.०६ प्रतिशत रहेका छन । जिल्लाको सबैभन्दा ठूलो क्याम्पस मानिने रेसुङ्गा बहुमुखि क्याम्पसमा ७६२ विद्यार्थी संख्या रहेकोमा छात्रको संख्या जम्मा २०२ मात्र छ भने छात्राको संख्या ५६० जना रहेको क्याम्पस प्रमुख हरिबहादुर खत्रीले बताए ।

पुर्कोटदहको जनज्योती क्याम्पसमा १३१ विद्यार्थी मध्ये महिला ११६ जना र पुरुष जम्मा १५ जना मात्रै रहेको क्याम्पस प्रमुख देविराम भुसाल बताए । धु्र्कोट परमानन्द भण्डारी क्याम्पसमा कुल २६९ विद्यार्थी मध्ये महिला १८८ र पुरुष ८१ जना रहेको लेखापाल नारायणप्रसाद पाण्डे बताउँछन । दिगाम आदर्श बहुमुखी क्याम्पस प्रमु्ख गोबिन्द प्रसाद शर्माका अनुसार कुल बिद्यार्थी मध्ये महिला ३६ जना महिला २५ र पु्रुष ११ जना रहेका छन । रिडी बहुमुखी क्याम्पसमा कुल १२ जना बिद्यार्थी मध्ये १० जना महिला र जम्मा २ जना पुरुष रहेको क्याम्पस प्रमुख शंकर प्रसाद भट्टराईले जानकारी दिए ।

मजुवाको टिकाराम मानका बहुमुखी क्याम्पस चिरञ्जीवि अर्यालका अनुुसार कुल ८६ मध्ये ६८ जना महिला र १८ जना पुरुष रहेका छन । मुसिकोट नगरपालिकाको एक मात्र रुद्रवती बहुमुखी क्याम्पसका क्याम्पस प्रमुख दुर्गा सापकोटाका अनुुसार त्यहाँ कुल विद्यार्थी १८० मध्ये महिला १४३ र पुरुष ३७ जना रहेका छन । हसरामा रहेको सत्यवती बहुमुखी क्याम्सका लेखापाल प्रेम भण्डारीका अनुसार कुल ८७ मध्ये महिला ७२ र पुरुष १५ जना रहेका छन ।

पुरुष बिध्याथी सबै भन्दा कम चन्द्रकोट क्याम्पसमा रहेका छन । १०६ जना कुल विद्यार्थी रहेकोमा १०१ जना महिला र जम्मा ५ जना पुरुष रहेको क्याम्पस प्रमुख ईन्द्रबहादुर थापाले जानकारी दिए । अरु कुरा छाडौं रुरु सांस्कृतक बिद्यापिठमा समेत महिला र पुरुष बराबरी रहेको पिठाधिश संजिव मरासिनी बताउँछन । ८६ जना रहेकोमा उनेले बराबरी भने पछि हामीले ४३ जना महिला जोडेर माथी उल्लेखित कु्ला बिद्यार्थी , महिला र पुरुषको संख्या जोडेका हौं ।

रानीवासको श्रृङ्गेश्वर बहुमुखि क्याम्पसका क्याम्पस प्रम्ुख शोभाखर पन्थका अनुसार त्यहाँ कुल १५० जना बिद्यार्थी मध्ये महिला महिला १२५ जना र पुरुष २५ जना मात्रै रहेका छन। आइतबार स्वावीयु निर्वाचन चलिरहँदा क्याम्पसहरु महिलामय देखिन्थे । त्यहाँको दृश्यले पुरुष कहाँ छन् भन्ने सवाल उठाइरहेका थिए अगुवाहरु । २०४९ सालमा रेसुङ्गा क्याम्पसको स्ववीयु उपसभापति र २०५१ म स्ववीयु सभापति रहेका नेपाली काँग्रेसका नेता छन्द पहराई भन्छन् ‘त्यो ताका ब्याचलर पढ्ने एउटा पनि महिला थिएनन्, आईकम पढ्दा ८० जना केटाहरु थियौं भने जम्मा ५ जना केटी थिए । त्यो ताका छोरालाई पढाए पनि बुहारी पढाउने चलन थिएन । विस्तारै चेतनास्तर बढ्दै जाँदा उच्च शिक्षामा बढदो पहुँच हुन पुगेको हो उनले भने ।

त्यस क्याम्पस प्रमुख हरिबहादुर खत्रीको बुझाई भने फरक छ । उनले कक्षा १२ सम्म पढे पछि युवाहरु काम गर्दै पढ्दै गर्न सकिने शहरमा पुगेर पढने भएकाले पाहडी जिल्लामा बिद्यार्थी संख्या घटेको र मुख्य बेरोजगारीको समस्याले गर्दा बैदेशिक रोजगार रहेको बताए । निर्वाचन सम्पन्न भएका तीन वटा क्याम्पसमा कुल मत ९६७ खसेको र महिला ७२१ ज्जना र पुरुष २४६ जना रहेको प्रमुख जिल्ला अधिकारी सागरमणि पाठकले बताए । उनले श्रृगेश्वर क्याम्पसमा कुुल मत १४० खसेकोमा ११५ महिला र २५ जना पुरुष रहेको बताए । त्यस्तै रुद्रवतीमा कु्ल मत १४० खसेको मध्ये महिला १२१ र पुरुष ३५ रहेका छन । रेसुङ्गामा कुल मत ६६९ खसेकोमा ४८५ महिला र १४६ जना पुरुष रहेको विवरण पाठकले सुनाए ।

बेरोजगारीका कारण पुरुषहरु कम मात्रामा उच्च शिक्षाको पहुँचमा पुगेको र महिलाहरु क्रमिक रुपमा उच्च शिक्षाको पहुँचमा पुग्नुले राज्यका हरेक अंगमा महिलाको सहभागीता पनि बढ्दै गएको बुद्धिजिवीहरु बताउँछन् । माध्यमिक तहसम्मको अवस्था पनि त्यस्तै छ । अधिकाँस विद्यालयहरुमा पूराना बाहेक महिला शिक्षकको संख्या बढ्दो छ । स्वास्थ्य क्षेत्रमा पनि महिला नै बढी देखिन थालेका छन्।यो अबस्थाले पुरुष खोज्न ठूला शहर वा विदेश पुग्नुपर्ने देखिन्छ । जनसंख्या पनि महिलाको बढी छ । पहिला पहिला बिबाह भएपछि बुहारीलाई पढ्न पठाइँदैनथ्यो । तम्घासकी सोनिया बोहोरा र नविना पन्थी दुवै विवाहित हुन् । सासु ससुराकै जोडमा उनीहरुले रेसुङ्गा क्याम्पसको स्नातक तहमा अध्ययन गरिरहेका छन् । बेरोजगारी र बैदेशिक रोजगारीका कारण पुरषहरु बाहिर जानुपरेको र क्याम्पसहरु महिलामय बनेको उनीहरुको भनाई छ ।

महिलाको संख्या यसरी ७५ प्रतिशतको हाराहारीमा भएपनि स्ववीयु निर्वाचनमा उम्मेदवारमा भने २५ प्रतिशत रहेका पुरुषहरुकै हालीमुहाली छ । जिल्लाका ११ क्याम्पस मध्ये जम्मा २ क्याम्पसमा मात्र महिलाको नेतृत्व छ । रीडि बहुमुखी क्याम्पसमा अनेरास्ववीयूकी गंगा कुँवर, सत्यवती बहुमुखि क्याम्पसमा सोही संगठनकी अस्मिता भण्डारी र चन्द्रकोट क्याम्पसमा अखिल क्रान्तिकारीकी प्रभा पौडेल मात्र सभापति पदमा निर्विरोध निर्वाचित भएका छन् । ति क्याम्पसहरुमा निर्वाचन हुने अवस्था भएको भए पुरुष नै अगाडी सार्ने अवस्था थियो । महिलाका मतदाता ८० प्रतिशत भन्दा बढी हुँदा पनि नेतृत्व पुरुषहरुले कब्जामा हुँदा पनि महिलाहरु स्वयंले हस्तक्षेपकारी भूमिका खेल्न नसकेको पाइन्छ ।