१८ मंसिर २०८०, सोमबार

Dec 4, 2023

नेपालको जनगणना-२०७८ ले करिब २२ लाख नेपाली मुलुकबाहिर रहेको देखाएको छ । यो नेपाली नागरिकता कायमै राखेर बिदेशीएकाहरूको तथ्यांक हो । यसबाहेक देश छोडेर गएका र नागरिकता पनि त्यागिसकेका नेपाली मूलका मानिसहरूको संख्या गणनामा छैन । सामान्यतः त्यो संख्या १५ लाखको हाराहारी हुन सक्ने अनुमान छ । यद्यपि, अनौपचारिक दाबीहरूमा ५० लाखदेखि ६० लाखसम्म अथवा जनसंख्याको करिब २० प्रतिशत नेपाली मुलुकबाहिर रहेको बताइन्छन् ।

Advertisement

वर्तमान समयमा संयुक्त राज्य अमेरिका, बेलायत, क्यानडा र अस्ट्रेलियामा उतैको नागरिक भएका नेपालीहरूको संख्या अधिक छ । यस्तो संख्या कति हो भनेर राज्यले बताउन सकिरहेको छैन । छिमेकी मुलुकले बाहिरिएका नागरिकतलाई देशप्रेम भावना जगाएर उनिहरुलाई स्वदेशमा लगानीका लागि प्रेरित गरिरहेको अवस्थामा हाम्रा नेतृत्वले दाताको सहयोगमा समेत भ्रष्टाचार गरेर नागरिकहरुको हुर्मत काडिरहेका छन् ।

अघिल्लो आर्थिक वर्ष २०७९/८० असार मसान्तसम्ममा करिब ८ लाख युवाले वैदेशिक रोजगारीको अनुमति लिएका छन । सोही अवधिमा थप १ लाख १० हजार युवाले विदेश अध्ययनको अनुमति पाएका छन् । पहिलेदेखि नै विदेशमै रोजगार रहेका र उतै बसोबास गरेकाहरू लाखौंमा छन् । अनौपचारिक माध्यम र पर्यटक भिसा लिएर पलायन हुनेहरूको संख्या पनि सानो छैन । रोजगारीका लागि खाडी मुलुक, मलेसिया, कोरिया, जापान आदि गएकाहरू सामान्यतः स्वदेश फर्कन्छन्, तर ऊर्जावान् उमेर उतै खर्चेर । अध्ययनका नाममा विकसित मुलुक जाने युवाहरूमा सामान्यतः स्वदेश नफकर्ने दृढ निश्चय देखिन्छ ।

वैदेशिक रोजगारीमा जानेहरूले पठाएको रेमिट्यान्स नेपालले प्रत्यक्ष रूपमा पाएको आर्थिक लाभ हो । यद्यपी उनीहरूबाट देशका लागि हुन सक्ने आर्थिक लाभ यो नै अधिकतम होइन । यसप्रकार युवा जनशक्ति मुलुकमै बसेर उत्पादनमूलक रोजगारीमा संलग्न हुने अवसर नेपलाी अर्थतन्त्रले सिर्जना गर्न सकेको परिस्थितीमा कुन तहको लाभ पाउँथ्यो भन्ने व्यवस्थित खोज–अध्ययन राज्यका तर्फबाट हुन सकिरहेको छैन । ठूलो संख्यामा युवाहरू बाहिरिँदा स्वदेशी अर्थतन्त्रमा वस्तु तथा सेवको उपभोग क्रमश घट्दो गतिमा सञ्चालित भई राजस्व सङ्कलनमा समेत नकारात्मक प्रभाव परिरहेको छ । यसले नेपाली अर्थतन्त्रमा औद्योगिकीकरण र अर्थतन्त्र विस्तारको सम्भावनालाई खुम्च्याउँछ ।

कोभिड १९ पछि विश्व विद्यालय पढ्ने उमेरका युवाहरू बाहिरिने गतिमा तिव्रता आएको छ । जसका कारण यहाँ खुलेका विश्वविद्यालय र कलेजहरूले पर्याप्त मात्रामा विद्यार्थी पाउन सकेका छैनन् । यो तात्कालिक समस्याजस्तो देखिए पनि यसरी मुलुकको दिगो विकास, प्रशासन र ज्ञान अर्थतन्त्रका लागि चाहिले सीपयुक्त जनशक्ति उत्पादन हुन सक्दैन । मुलुक सञ्चालनका लागि चाहिने अत्यावश्यक औसत वा विशेष सीपयुक्त जनशक्ति विदेशबाट आयात गर्नुपरिरहेको छ । वर्तमान समयमा नेपालमा नै रहेर विश्वविद्यालयय तहको अध्ययन गर्दा नी युवाहरु समस्यामा छन् । किनकी ४ वर्षे पढाई सक्न मात्रै ५ वर्ष लाग्छ र त्यसरी पढेको पढाईले आत्मनिर्भरता र उद्यमशील सीप सिकाउन समेत सकिरहेको छैन ।

मानविय पूँजीको पलायनले नेपाली समाजमा सामाजिक सम्बन्ध, सामाजिक सद्भाव, एकता, मानवता, मानवीयता, सामाजिक परनिर्भरता, सामाजिक न्याय जस्ता विषयलाई गौण बनाउँदै लगेको छ । वैदेशिक रोजगारीबाट प्राप्त रेमिटान्सको गलत प्रयोगले परस्त्री तथा परपुरुष यौन सम्बन्धहरु बढीरहेका छन् । जसका कारण अबोध बालबालिकाहरुले असल मातृत्व र बाबाको माया प्राप्त गर्नबाट वञ्चित भईरहेका छन् । घर परिवार तथा आफन्तका आत्मीय सम्बन्धहरु पैँसामा रुपान्तरित हुँदै गईरहेका छन् । सक्रीय प्रजनन् उमेरका युवा बाहिरिँदा जनसंख्या वृद्धि र लैंगिक सन्तुलन खलबलिएको छ । यसरी नेपाली युवाहरू र दीर्घकालमा सम्पूर्ण परिवारसमेत पलायन हुने क्रम रोक्नु र गइसकेकाहरूलाई स्वदेश फर्काउने प्रयास गर्नु आवश्यक छ । यो वर्तमान समयको सबभन्दा पेचिलो प्रश्न हो । अहिले मुलुकको शासन प्रणली प्रती बढ्दो वितृष्णा र निराशाले गर्दा विदेशीनेको सङ्ख्या अधिक छ । यसलाई समयमा नै समाधान गर्न नसकिएमा भविष्यमा नेपालको अस्तित्व नै कायम रहिरहला झट्ट भनेर विश्वास गर्न नैतिक सङ्कट छ ।

विदेशीएको दक्षजनशक्तिलाई स्वदेशमा दीर्घकालिन रुपमा स्थायी बसोबासका लागि फर्काउने कुनै ठोस योजना तथा कार्यनीति सरकार तथा विश्वविद्यालयहरुसँग नहुनुले गर्दा अहिले त्यो जनशक्तिलाई यहाँँ बोलाउन सकिएको छैन । व्यवस्थित कार्यप्रणालीमा कानुनको अधिनमा रहेर काम गरेको युवा जनशक्तिले आवश्यकता भन्दा धेरै कागजी प्रक्रियामा दुःख दिने नेपाली प्रशासकको मातहतमा रहेर काम गर्न नचाहेर पनि उनीहरु श्रमका लागि नेपाल फर्किन चाहँदैनन् । सम्पन्न र विकसित मुलुकमा जाने युवाहरुको तुलनामा अरबी मुलुकमा पसिना बेच्न गएका नेपालीहरुमा राष्ट्रियताप्रति ज्यादै धेरै प्रेम रहेको छ । यद्यपी सरकारको प्राथमिकतामा यिनीहरुको पीडामा मल्हम पट्टी अहिलेको दिनमा समेत पर्न सकिरहेको छैन ।

आर्थिक पक्षका अतिरिक्त सामाजिक सहभाव र संघुलन उत्तिकै महत्वपूर्ण छ । रोमानियाबाट पलायन हुनेमा जातीय अल्पसंख्यक र बहिष्करणमा परेका समुदायका सदस्यहरू अधिक थिए । नेपालमा यो झन् प्रकट समस्या हो । छुवाछुत लगायतका विभेदमा परेका दलित र सीमान्तकृत जाति–जनजातिहरू यहाँको सामाजिक बहिष्कार र अपहेलनाबाट उम्किन पनि भारत र अन्य मुलुकमा वैदेशिक रोजगारीमा जाने क्रम अत्यधिक छ । यहाँका सामाजिक र प्राज्ञिक संस्थाहरूले यो कोणबाट कमै खोज–अनुसन्धान गरेका छन् । तर, वैदेशिक रोजगारीमा जानेहरूको तथ्यांकको सतही विश्लेषणले नै पनि यो तथ्यलाई उजागर गर्छ । धेरै समुदायमा विद्यमान परम्परागत विशिष्ट कला र सीपलाई रोजगारी र सम्मानको माध्यम बनाउन विदेशबाट फर्कनेहरूको लगानी र व्यवस्थापकीय कौशलले मद्दत गर्न सक्छ । तिनै व्यवसायको औद्योगिक आकारमा विस्तार गर्ने सम्भावनासमेत छ ।

अतः विदेशीएका नेपाली मानव पूँजीलाई स्वदेश फर्काएर उनीहरूमार्फत लगानी, उत्पादकत्व र रोजगारी बढाउने र सीप तथा ज्ञानको अभावपूर्ति गर्ने मुलुकको अभिलाषा पूरा हुने दिशामा अगाडि बढ्नु पर्दछ । वैदेशिक रोजगारीबाट फर्किने र फर्किन चाहनेहरू मुलुकका लागि आवश्यक केकस्ता सीप लिएर फर्केका छन् भन्ने अभिलेखीकरण गरिराज्यका तर्फबाट उनिहरुकै सीपमा आधारमा उद्यमशीलता विकासका उत्प्रेरणामूलक योजनाहरू बन्नु आवश्यक छ ।

प्रतिकृया दिनुहोस्

Flash News

व्यवस्था उल्टाएर दलित समुदायको अधिकार कुण्ठिन गर्न खोजिँदै छ : माओवादी नेता बराल पाल्पाको तिनाउ मावीको हीरक महाेत्सवका अवसरमा विभिन्न प्रतियाेगिता भैरहवाको अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा उडानलाई नियमित गराउन काठमाडौंमा दबाब नेप्से घट्ने क्रम जारी बुटवलका ४१ विद्यार्थीहरुलाई ईन्द्रज्योती विश्वकर्मा कल्याणले दियो छात्रवृत्ति हुम्ला, मुस्ताङ र कालीकोटमा हिमपात : जनजीवन कष्टकर तेलंगानामा दुर्घटनाग्रस्त भारतीय वायुसेनाको ट्रेनर विमानका चालक दलका दुवै सदस्यको मृत्यु कांग्रेस लुम्बिनी प्रदेशको निर्णयः निर्वाचन पूर्व कुनै पनि गठबन्धन नगर्ने कोप–२८ : चर्चा हिमालका मुद्दाको, नेतृत्व नेपालको दुबई–नेपाल हुँदै दिल्ली पुगेर बेचिएकी उज्बेक युवती अफरोजाको दर्दनाक कथा गठबन्धन : सबैभन्दा ठूलो दल जटायु रेष्टुराँ सञ्चालनले बढ्यो गिद्धको सङ्ख्या एनआईसी एशियामा अब सम्पूर्ण प्रकारका कर्जाको अधिकतम प्रिमियम दर ३ प्रतिशत लुम्बिनी प्रादेशिक अस्पतालमा मधुमेहका बिरामीका लागि छुट्टै क्लिनिक एमालेको संकल्प यात्रा : आज सुर्खेतमा आमसभा हुँदै नेकपा एसको सचिवालय बैठक बस्दै एनएसएल : आज झापा र काठमाडौं भिड्दै उपप्रधानमन्त्री खड्का घाना प्रस्थान कांग्रेस लुम्बिनीको प्रदेश सम्मेलन : संघिय व्यवस्था अनुसार तहगत संरचनालाई पूर्ण रुपमा जिम्मेवारी प्रदान गर्न माग मङ्सिर २० केपि ओलि गुल्मीको वामिटक्सार आउने